Οι «Νέκυιαι Ωδαί» σχόλιο στην ποιητική συλλογή του Μανώλη Γλέζου

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου

Η άγρια τομή που συντελείται μετά το Μνημόνιο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας – με την ολοκλήρωση της οποίας "τίποτα δεν θα μοιάζει με το πριν" – συνδυάζεται με μία ευρεία εκστρατεία ποδηγέτησης του πληθυσμού, με τη χρήση ενός ηθικισμού τύπου Κατηχητικών των δεκαετιών του ’50 και του ’60. Σύμφωνα μ’ αυτόν, "είμαστε όλοι ένοχοι" και επομένως πρέπει αδιαμαρτύρητα να δεχτούμε κάθε είδους τιμωρία.

Το υπόβαθρο αυτής της παραλυτικής για το ηθικό αλλά και για κάθε είδους προσπάθεια ανασύνταξης της κοινωνίας εκστρατείας είναι ότι οι έλληνες έχουν περίπου στο DNA του τη "λαμογιά" και την "ανηθικότητα". Έχει μάλιστα ενδιαφέρον ότι τα παπαγαλάκια αυτής της ψευδοθεωρίας αντλούν τα παραδείγματα αυτής της κατάπτωσης από την εποχή της Μεταπολίτευσης του 1974 ή έστω του Ανδρέα Παπανδρέου του 1981 και μετά. Εδώ βεβαίως είναι χρήσιμο να αξιοποιήσουμε την παρατήρηση του Νόαμ Τσόμσκι, ότι δηλαδή κρίσιμη τεχνική της εξουσιαστικής προπαγάνδας είναι "να πιάνει το έργο από τη μέση, αποσιωπώντας την αρχή"…

Πότε λοιπόν ξεκίνησε αυτό το σύστημα εξουσίας και διαχείρισης της κοινωνίας που ευνόησε τη "λαμογιά" και την "ανηθικότητα", το σύστημα που τώρα υποτίθεται ότι ξεχαρβαλώνουν αυτοί οι ίδιοι που το έστησαν; Μα, το σύστημα αυτό προέκυψε μέσα από το καμίνι των εξελίξεων του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και της αμέσως κατοπινής φάσης. Κι ενώ η Κατοχή στην Ελλάδα σημαδεύτηκε από ένα πρωτοφανούς έντασης και μαζικότητας κίνημα αντίστασης κατά των κατακτητών, σε συντονισμό με τη δράση των Συμμάχων κατά του Άξονα, το μεταπολεμικό σύστημα εξουσίας στη χώρα μας θεμελιώθηκε στο "κυλώνειο άγος" της φυσικής εξόντωσης αυτών που αντιστάθηκαν ή στο στραπατσάρισμα του φρονήματός όσων κατάφεραν να επιζήσουν.

Κι εδώ ακριβώς έρχεται το βιβλίο "Νέκυιαι Ωδαί" του Μανώλη Γλέζου (Εκδόσεις "σοφία", Αθήνα 2013) να αναδείξει έναν κόσμο ριζικά διαφορετικό από το "λαμογιακό σύμπαν" του πελατειακού κράτους και των θαλασσοδανείων, των κρατικοδίαιτων βιομηχανιών και ξενοδοχείων, των λιστών Χριστοφοράκου ή των λιστών Λαγκάρντ. Αυτή η ποιητική συλλογή, "απόσταξη πόνου και οδύνης" όπως την αποκαλεί ο συγγραφέας είναι αφιερωμένη στις νέες και νέους που εκείνη την περίοδο αψήφησαν τον θάνατο προκειμένου να συμβάλλουν στην απελευθέρωση της χώρας από τους κατακτητές της. "Σ’ αυτούς που δεν παρακάλεσαν, ούτε αναζήτησαν το θάνατο, γιατί ήξεραν πως η ζωή είναι γλυκιά. Αλλά τον αντιμετώπισαν". Σ’ αυτούς που η προσφορά της ζωής τους, αποτελεί θυσία του εαυτού τους για το σύνολο …

Όμως παρά το γεγονός της συμφοράς, αυτή η ποιητική δημιουργία δεν είναι θρήνοι, μοιρολόγια, κλάματα. Ο Γλέζος ξεκινάει σαν τον Οδυσσέα στη διαδικασία της Νέκυιας τελετής όπου κατεβαίνει στον Άδη να επικοινωνήσει με τις ψυχές των νεκρών δικών του, με τη διαφορά ότι αυτός δεν θεωρεί σαν την “Οδύσσεια” ότι οι χαμένοι δεν είναι παρά “ένα νέφος σκιών, φαντάσματα που δεν μπορούν να μιλήσουν… ότι οι νεκροί αναπαριστούν το χάος…” όπως σχολιάζει ο ελληνιστής Jean-Pierre Vernant, σπουδαίος αντιστασιακός στη Γαλλία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντίθετα, ο Γλέζος αποσκοπεί με κάθε ποίημα, με κάθε ωδή να αντλήσει από τις δυνάμεις των νεκρών συντρόφων την ενέργειά τους που δεν πρόλαβε ολόκληρη να ξοδευτεί, από τα οράματα που τους ενέπνευσαν να αντιμετωπίσουν στα ίσα τον θάνατο. Μια συγκλονιστική δύναμη διάθεσης για μία μεστή και πλούσια σε ιδανικά ζωή αναβλύζει από τη διαδικασία αυτή, καθώς μάλιστα τα περισσότερα ποιήματα είναι γραμμένα τις ώρες που ο άνθρωπος ο οποίος κατέβασε μαζί με τον Λάκη Σάντα τη σημαία με τη σβάστικα από την Ακρόπολη αντιμετώπιζε ο ίδιος τον θάνατο ή τον εγκλεισμό, τη στέρηση της ελευθερίας του.

Με αυτή την έννοια, το βιβλίο ποιημάτων του Γλέζου συνδέεται με το άλλο μεγάλο έργο του Ομήρου, την “Ιλιάδα”, και τον Αχιλλέα, τον πολεμιστή ήρωα με τη σφοδρή ορμητικότητα και την απαράμιλλη ανδρεία. Πρόκειται για το εναλλακτικό σε σχέση με τον Οδυσσέα πρότυπο για τους Έλληνες, αυτό που αποκαλούν “βραχύ βίο”. Κατά τον Vernant, “η επιλογή αυτής της ζωής… που εκτίθεται διαρκώς στον κίνδυνο και της οποίας το νήμα κόβεται απροσδόκητα… μιας ζωής που θα χαθεί στο άνθος της ηλικίας, στο απόγειο της ομορφιάς και της νιότης… συνδέεται με τον ηρωικό θάνατο… και μαζί μ’ αυτόν με “κλέος άφθιτον” κατά τους Έλληνες, την αθάνατη δόξα…”. Και όπως συμπληρώνει μία άλλη μεγάλη Γαλλίδα ελληνίστρια, η Jaquelin de Romilly, αυτός ο ηρωισμός δεν συμβαδίζει με τυφλές πεποιθήσεις. “Ο ελληνικός ηρωισμός είναι διαφορετικός. Οι ήρωες δεν πέθαιναν χωρίς πρώτα να μετρήσουν, να αντιπαρατεθούν στο ιδεώδες στο όνομα του οποίου δρούσαν…”

Το ευρετήριο ονομάτων αγωνιστών στους οποίους αφιερώνεται το βιβλίο, συμπεριλαμβάνει νεκρούς σε μάχες, διαδηλώσεις, στα εκτελεστικά αποσπάσματα, που πέθαναν στη φυλακή ή δολοφονήθηκαν, αλλά και εκείνους με τους οποίους ο συγγραφέας έκανε μαζί φυλακή ή εξορία, καθώς τέλος και όσους γνώρισε στους κοινούς αγώνες για την Εθνική Ανεξαρτησία, Δημοκρατία και Κοινωνική Δικαιοσύνη. Στα πλαίσια των "Νέκυιων Ωδών", το ευρετήριο συνδέει όλους αυτούς που αγωνιζόμενοι χάθηκαν πριν την ώρα τους, δείχνοντας θάρρος και αυταπάρνηση που δεν αφορούσε στενά τους εαυτούς τους, αλλά ήταν δράση υπέρ του συνόλου. Αυτή η εμπνευσμένη συλλογικότητα, μέσα από την ποιητική γραφή, κάνει αυτούς τους ανθρώπους να λάμπουν όλοι μαζί σαν τα αστέρια στο νυχτερινό ουρανό, φωτίζοντας τους αγώνες που συνεχίζονται σήμερα και αύριο…

Η ποιητική συλλογή "Νέκυιαι Ωδαί" του Μιχάλη Γλέζου δεν είναι ένα συνηθισμένο βιβλίο. Πρόκειται για ένα έργο υψηλοτάτου φρονήματος, πολύτιμο έργο για όλους εμάς που ζητάμε να εμπνευστούμε για να αντιμετωπίσουμε τον βαρύ χειμώνα που έρχεται: δεν είμαστε μόνοι μας και δεν ερχόμαστε από το πουθενά …

Δημοσίευση : 29.12.2013