Υστέρηση Φάσης

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου

Στις μεταβατικές εποχές των κοινωνιών πολλοί δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι το νέο οικοσύστημα στο οποίο ζουν είναι σαφώς μεταλλαγμένο σε σχέση με αυτό που γνώρισαν από τους γονείς ή και τους παππούδες τους, οπότε συμπεριφέρονται με υστέρηση φάσης. Οι ιδιοκτήτες των πρώτων αυτοκινήτων, για παράδειγμα, αποκαλούσαν τα οχήματά τους αμάξια (σαν να τα έσερναν άλογα), και τα ονοματίζανε Ριρίκα ή Στέλιο (σαν να ήταν καναρίνια ή ο αδελφός τους).

Το παράδειγμα που προαναφέραμε είναι απλοϊκό και ανώδυνο. Υπάρχουν άλλα όπου η υστέρηση φάσης μπορεί να αποδειχθεί καταστρεπτική. Οι Αζτέκοι θεώρησαν ότι τα αποβράσματα που διοικούσε εισβάλοντας στη χώρα τους ο Ισπανος Κορτέζ ήταν οι θεοί της μυθολογίας τους. Αντί λοιπόν να αντισταθούν, τους εγκατέστησαν στην ίδια τους την πόλη με τιμές, για να βρεθούν γρήγορα σφαγμένοι και κατακτημένοι από αυτούς.

Θα σας διηγηθώ μια ιστορία που σχετίζεται με το θέμα μας:

Σε μια εποχή όχι και τόσο μακρινή από τη δική μας, τότε που οι τηλεφωνικές συσκευές ήταν ακόμα λιγοστές, ένας κύριος (όχι όποιος κι’ όποιος, είχε κάνει και Δήμαρχος της μικρής του πόλης) χρησιμοποιώντας την καινούργια τότε υπηρεσία του ΟΤΕ που έλεγε την ώρα, έκλεινε το τηλέφωνο λέγοντας γλυκά "Ευχαριστώ δεσποινίς μου". Μάλιστα, επειδή η μαγνητοφωνημένη φωνή δεν σταμάταγε για να ακούσει τις ευχαριστίες του, αλλά συνέχιζε ακατάπαυστα να λέει την ώρα, ο κύριος μια φορά σχολίασε με τρυφερότητα στους άλλους που τον άκουγαν: "Βάζουν τις καημένες τις κοπέλες να ξεθεώνονται στη δουλειά!"

Όσους από σας βιάζονται να καγχάσουν με τα καμώματα του καλού κυρίου, τους συμβουλεύουμε να μην το κάνουν. Ανάλογη συμπεριφορά εκδηλώνουν και οι ίδιοι όταν τρώνε σε ένα μαγαζί φαστ φουντ και την ώρα που η σερβιτόρα μαζεύει τα πιάτα τους ρωτήσει: "Πώς σας φάνηκε το φαγητό;", αυτοί αρχίζουν να σχολιάζουν: "ήθελε περισσότερο αλάτι" ή "θα έπρεπε να μη χρησιμοποιείτε κοτόπουλα ορνιθοτροφείου". Δεν έχουν αντιληφθεί πως το ότι η σερβιτόρα είναι άνθρωπος είναι μία δευτερεύουσα λεπτομέρεια, συνέπεια του ότι η επιστήμη της ρομποτικής δεν έχει ακόμα εξελιχθεί ικανοποιητικά ώστε η κοπέλα να αντικατασταθεί με μηχανή, τμήμα μιας μεγαλύτερης μηχανής με βάση την οποία λειτουργεί η αλυσίδα των φαστ φουντ.

Μην τρέφετε λοιπόν αυταπάτες ότι με τέτοιου είδους σχόλια, όσο γλυκά και αν διατυπωθούν, μπορείτε να κάνετε τη μηχανή να σας συμπαθήσει και να ετοιμάσει φαγητά στα μέτρα σας. Αυτό που έχετε ακόμα το περιθώριο να κάνετε (όσο η ρομποτική παραμένει στα σημερινά τεχνολογικά επίπεδα), είναι το να προσπαθήσετε με ζεστασιά ή πανουργία να πείσετε τη σερβιτόρα να σας συναντήσει μετά το τέλος της βάρδιας, εφ’ όσον βέβαια είναι όμορφη και σας ενδιαφέρει. Αυτή θα ήταν μια όντως δραστική και χωρίς υστέρηση φάσης επέμβαση στην πορεία των πραγμάτων.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Για να επεξεργαστούμε περισσότερο τον προβληματισμό μας γύρω από τα ζητήματα της “υστέρησης φάσης” και της “λειτουργίας της μηχανής”, ρίχνουμε κάποιες ιδέες :

• Στη θέση της σερβιτόρας του φαστ φουντ να φανταστούμε τους διαμεσολαβητές ή διαμεσολαβήτριες των ειδήσεων, που με ύφος παντογνώστη προσπαθούν να μας εξηγήσουν πώς έχουν τα πράγματα στη χώρα ή στον πλανήτη σήμερα. Ή, αντί των διαμεσολαβητών, να φανταστούμε τους κυβερνητικούς παράγοντες. Η σύνταξη ενός αναλυτικού σχετικού καταλόγου θα ήταν διαφωτιστική.

• Ή στο επίπεδο της “μεγάλης πολιτικής”, σκεφτείτε πόσοι από μας, όπως οι Ατζέκοι, πιστεύουν ότι η προϊούσα ανθρωπιστική κρίση στην οποία έχουμε εμπλακεί “μπόρα είναι και θα περάσει”.

• Μετά από τα παραπάνω προκύπτει το ερώτημα: μάς κάνει αυτή η μηχανή που βρίσκεται σε λειτουργία και επηρεάζει τις εξελίξεις, ή πρέπει να σκεφτούμε για μια άλλη, περισσότερο στα μέτρα μας;

Δημοσίευση : Τεύχος Ιουνίου 2014