Αγορά ή βαρβαρότητα;

του Γιώργου Μ. Χατζηστεργίου

Στην Ελλάδα αυτή την εποχή, η επικρατούσα ρητορεία αναφορικά με την επίλυση πολλών από τα οξυμένα ή μη προβλήματα της κοινωνίας, παραπέμπει στην “αγορά” με τον ίδιο γενικόλογο και θολό τρόπο (δηλαδή χωρίς επαρκή μελέτη των συγκεκριμένων ζητημάτων), όπως στις πρώτες δεκαετίες μετά την Μεταπολίτευση, που η παραπομπή αφορούσε στον “σοσιαλισμό”. Μάλιστα, για τον μελετητή της “ιστορίας των ιδεών” στην Ελλάδα έχει το δικό της ενδιαφέρον η παρατήρηση ότι σε όχι λίγες περιπτώσεις οι πάλαι ποτέ ρήτορες του “σοσιαλισμού” είναι τα ίδια φυσικά πρόσωπα με τους σημερινούς υπέρμαχους της “αγοράς”… Όπως και να χει, ένα κρίσιμο σχετικό ερώτημα είναι : “Λειτουργεί πράγματι η ελεύθερη αγορά στην Ελλάδα; Ή κάτω από αυτό τον μεγαλόσχημο τίτλο καλύπτεται για μια ακόμη φορά ένα ανελεύθερο παιχνίδι με σημαδεμένη τράπουλα, ένα ψάρεμα στα θολά νερά;”

Πριν εμπλακούμε στην ανάλυση του ρόλου των μεσαζόντων στη λειτουργία της “ελεύθερης αγοράς” στην Ελλάδα, έχει απόλυτη προτεραιότητα να ασχοληθούμε με τους παραγωγούς των προϊόντων που πρόκειται να πωληθούν και να αγοραστούν. Αυτό ακριβώς κάνει για το πεδίο των Κατασκευών ο Καθηγητής του ΕΜΠ Θ. Π. Τάσιος με το βιβλίο του “Δημόσια και Ιδιωτικά Τεχνικά Έργα – Παθήματα και Μαθήματα”.

Βεβαίως, ο Θ. Π. Τάσιος είναι μια ξεχωριστή περίπτωση διανοητή μηχανικού, που με την πολύχρονη εκπαιδευτική, επαγγελματική και επιστημονική δράση του λαμπρύνει τον χώρο των ελλήνων τεχνικών. Με το βιβλίο του “βάζει” για μια ακόμη φορά “πλάτες” υπέρ της ποιότητας και της ευρυθμίας στον τρόπο παραγωγής των έργων. Όπως γράφει στις εισαγωγικές παρατηρήσεις του, “η περιώνυμη ελεύθερη αγορά αδυνατεί να λειτουργήσει στον κατασκευαστικό τομέα… Η ζήτηση και η προσφορά είναι τόσο χαοτικές, ώστε οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς καταρρακώνονται με ζημιογόνες συνέπειες για όλους μας, αφού : ο ανταγωνισμός είναι τελικά αθέμιτος (και καμιά υστερογενής παρέμβαση “εισαγγελέων” δεν τον θεραπεύει), η διαφθορά των ηθών ενθαρρύνεται, η δυσλειτουργία ενός σημαντικού κομματιού της οικονομίας συμβάλλει σε ευρύτερες αστάθειες, ενώ το τελικό κόστος για τον καταναλωτή αυξάνεται και λόγω της δυσχρηστίας του προϊόντος και λόγω των υπέρογκων δαπανών για συντήρηση και επισκευή (αν όχι και ανακατασκευή).”

Ο καθηγητής Τάσιος συνεχίζει : “Ιδού λοιπόν γιατί μια καπιταλιστική Πολιτεία νομιμοποιείται και υποχρεούται να παρέμβει σε πολλά επίπεδα, προκειμένου να αποκαταστήσει τη λειτουργία της αγοράς, και ιδού ποιου είδους παρεμβάσεις απαιτούνται : προτυποποίηση (υλικών, μελετών, κατασκευών για να ξέρουν οι συμβαλλόμενοι γιατί μιλάνε, εκπαίδευση και πιστοποίηση τεχνιτών, μητρώα εγγραφής συντελεστών παραγωγής (μελετητών, επιβλεπόντων, κατασκευαστών), Νομοθεσία για ουσιαστική επίβλεψη σε όλους τους συντελεστές της παραγωγής και καταλογισμός Ευθυνών, κάποια εν χρόνω σταθερότητα πολιτικής στο Πρόγραμμα Δημοσίων Έργων και χρήματο-δημοσιονομικών στηρίξεων των ιδιωτικών έργων, καθώς και μακροπρόθεσμη ενθάρρυνση της εφαρμοσμένης έρευνας στον τομέα για να ευοδωθεί η καινοτομία”.

“Μα δεν γίνονται ήδη αυτά;”, θα αναρωτηθεί κάποιος καλοπροαίρετος εξωτερικός παρατηρητής. Όποιος έχει επαφή με τη ζώσα ελληνική πραγματικότητα, γνωρίζει ότι πολλά γίνονται σε επίπεδο “τυπικών χαρτιών” και ελάχιστα επί της ουσίας. Αυτή είναι και η έγνοια του Καθηγητή Τάσιου, που γράφει : “Η ουσία και ο παλμός του δημοσίου και του ιδιωτικού βίου (η παραγωγή, η εκπαίδευση, η κοινωνική δικαιοσύνη, οι ριζικές ανάγκες της ύπαρξης), δεν δείχνουν να βρίσκονται στο κέντρο των ενδιαφερόντων – μας. Μέσα λοιπόν σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο, το βιβλίο ετούτο δεν έχει και πολλές ελπίδες να διαβασθεί – παρ’ όλο που αναφέρεται σ’ έναν απ’ τους οικονομικά και δημιουργικά αποδοτικότερους τομείς της Παραγωγής.

Η παρέμβαση του Θ. Π. Τάσιου δεν αφορά στενά τους Μηχανικούς και τα Τεχνικά Έργα, σε μια εποχή μάλιστα που ο τεχνικός κόσμος σε σχέση με τα δημόσια έργα περνάει μία από τις χειρότερες κρίσεις του μετά τη Μεταπολίτευση, αλλά θα μπορούσε να λειτουργήσει ως έναυσμα για ανάλογες προσεγγίσεις για τους επαγγελματικούς κλάδους των γιατρών, των δικηγόρων, των άλλων επιστημόνων, αλλά και της ελληνικής κοινωνίας στο σύνολό της. Η “συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης” με υψιπετή αλλά και ρεαλιστικά κριτήρια και στόχους είναι το μόνο αντίδοτο κατά της “κούφιας” ρητορείας που μας κατακλύζει, αλλά και ο μοναδικός δρόμος προκειμένου να αλλάξει προς το καλύτερο η ελληνική πραγματικότητα. Στο κάτω – κάτω για να γίνει ένας γνήσιος και με πραγματικό νόημα καυγάς για το δίλημμα “αγορά” ή “σοσιαλισμός”, δεν θάπρεπε πρώτα να ξεκαθαρίσουμε τι είναι το ένα και τι είναι το άλλο για την Ελλάδα σήμερα; Και μέχρι να γίνει αυτό, δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε για το πώς επί τέλους θα αποκαταστήσουμε μια εύρυθμη και αποδοτική (και, γιατί όχι, δημιουργική;) λειτουργικότητα της καθημερινότητας της κοινωνίας μας, και όπως και του τρόπου με τον οποίο “γίνονται στην Ελλάδα οι δουλειές” σήμερα;

Θ. Π.Τάσιος

Δημόσια & Ιδιωτικά Έργα Παθήματα και μαθήματα

Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας, 2006, σελ.194

Δημοσίευση : Δελτίο Τύπου ΤΕΕ (2007)